چقدر از وصیت نامه اطلاع داریم؟

خبرنگار خبرگزاری صبح دانشجو مصاحبه ای با ابوالفضل ساعدی در بحث نظام حقوقی وصیت داشت.
ساعدی ضمن گرامیداشت اعیاد شعبانیه و تبریک ولادت با سعادت حضرت امام زمان (ع) و آرزوی ظهور حضرت نکاتی را بیان کرد که در زیر ارائه می شود.
کلمه ی نام آشنای وصیت همه ی ما را به مرحله ی بعد از مرگ در دنیای فرد متوفی می اندازد.
لکن مفهوم دقیق وصیت را چقدر می دانیم؟
آیا میتوان اام وصیت و مندرجات آن را از دادگاه درخواست نمود؟
وصیت یک فرد متوفی چقدر مورد حمایت قانون گذار ما بوده است؟
برای پاسخ به سوال های بالا و بسیاری از ابهامات دیگر نظام حقوقی وصیت را بررسی میکنیم
قبل از هر چیزی وصیت را به دو بخش تقسیم می کنیم:
۱_وصیتی که مورد حمایت قانون گذار است
۲_وصیتی که مورد حمایت قانون گذار نیست
فرد وصیت کننده که به او موصی می گوییم میتواند در وصیت نامه اش هر درخواست و پند و اندرز و تملیک و عهدی را با بازماندگان خودش داشته باشد.
قانون گذار محترم از وصیت نامه هایی که صرفا حاوی پند و اندرز و نکات اخلاقی مثل دعوت به اعمال نیک و انجام فرایض واجب است حمایتی نکرده است.یعنی نمی شود به موجب وصیت پدر که خواندن نماز پسر بوده است، بیاییم پسر را از طریق دادگاه اجبار به این فریضه واجب نماییم.
و این گونه وصیت نامه ها صرفا حاوی نکات اخلاقی بوده و براساس اخلاق و محبت مخاطبان نسبت به موصی عمل می شود.
قانون گذار محترم در ماده ی ۸۲۵ قانون مدنی آمده دو نوع وصیت را بیان نموده.باید بگوییم ماده ی ۸۲۵ اشتباه نیست.درست است.اما کامل نیست.این ماده گفته وصیت به دو نوع وصیت تملیکی و عهدی تقسیم می شود.ما وصیت داریم که در آن موصی میتواند ابراء(اسقاط حق دینی) یا اعراض(اسقاط حق عینی) یا حتی در وصیت نامه اش مالی از اموالش را وقف کند.
پس نباید فقط وصیت را دو نوع دانست.
منتهی باید بپذیریم که اکثر وصیت نامه هایی که مورد حمایت قانون گذار اند یا تملیکی اند و یا عهدی.
که ما هم برای جلوگیری از اطاله ی بحث فقط این دو نوع وصیت را بررسی خواهیم کرد.
وصیت تملیکی:به موجب وصیت تملیکی موصی می تواند تا یک/سوم از اموال خود را به هر کس که بخواهد تملیک کند.
به کسی که وصیت می کند میگوییم *موصی* و به کسی که وصیت به نفع او می شود می گوییم *موصی له* و به آن مالی که موضوع وصیت است *موصی به* میگوییم.
صرف نظر از اختلافات میتوانم بگویم وصیت تملیکی عقد است.
اینکه میگویم وصیت تملیکی عقد است این عقد بودنه آثار زیادی دارد.
یکی از معنی هایش این است که برای اینکه تملیک واقع شود موصی له باید قبول کند.
اگر قبول نکند یا رد کند وصیت باطل می شود
در اینکه چه زمانی باید قبول کند بحث طولانیست ولی به اختصار بررسی میکنیم
اگر در زمان حیات موصی(وصیت کننده)، موصی له(وصیت شونده)از مفاد وصیتی که به نفعش شده آگاهی کسب کرد و قبولی را گفت دیگر لازم نیست بعد از مرگ موصی قبولی بگوید.
اگر موصی مالی را وصیت کرد برای موصی له، وی در زمان حیات موصی قبولی را گفت ،ولی دو ساعت بعد از مرگ موصی او هم از دنیا رفت‌،در اینجا مال مورد وصیت می رسد به ورثه ی موصی له
اما اگه قبل از اینکه موصی له قبولی را بگوید بمیرد وصیت باطل می شود، ومال باید برسد به ورثه ی موصی…
آیا میشود به نفع جنین وصیت کرد؟
اگر جواب مثبت است قبولی آن با کیست؟
بله می شود طبق ماده ی ۸۵۱ قانون مدنی و قبولی آن طبق ماده ی ۱۰۳ قانون امور حسبی با ولی اوست.
ولی(سرپرست)میتواند در زمانی که جنین به دنیا آمده یا حتی قبل از به دنیا آمدن قبولی را بگوید.
ماده ی ۸۵۱ یک شرط دارد:جنین باید زنده متولد شود
حتی اگر یک لحظه به دنیا آید بعد بمیرد *موصی به* میرسد به ورثه ی آن جنین.
شاید سوال برایتان شود که قبولی در وصیت تملیکی باید چگونه باشد؟
قبولی میتواند با اخذ شاهد یا دادن اظهارنامه ی رسمی از طریق دادگاه باشد
بحث بعدی که چالش انگیز ترین بحث وصیت است وصیت عهدی است.در وصیت عهدی فرد وصیت کننده که موصی است عهد و تکلیفی را به گردن مخاطب خودش که به او وصی می گوییم می گذارد.وصیت عهدی ایقاع است!
یعنی طبق ماده ی ۸۳۴ قانون مدنی هیچ نیازی به قبولی وصی ندارد.
همین که موصی عهد و تکلیف را در وصیت نامه اش می اورد و فوت میکند،وصی باید به آن عهد و تکلیف عمل کند،چه بخواهد و چه نخواهد.
وصیت عهدی همانند وکالت است، منتهی وکالتی که معلق به فوت است.
قانون گذار تنها یک راه فرار برای وصی از تکلیفی که بر دوش او می گذارند گذاشته است.
باید شانس بیاورد از مورد وصیت آگاه شود و آن را رد کند
که به وسیله ی شاهد گرفتن میتوان نزد موصی رد کند
یا با دادن اظهار نامه رد کردنش را به اطلاع موصی برساند.
اگر وصی از مفاد وصیت آگاه نشده باشد و موصی بمیرد،دیگر راهی وجود ندارد و باید به آن تکلیف اقدام کند.
با مثالی شرح قضیه خواهم کرد:فرض کنید آقای موصی وصیت می کند که آقای الف بعد از مرگ من برود با قسمتی از سرمایه ام یک خانه ای بخرد و آن را با قیمت کم اجاره دهد به اشخاص مستضعف.

وصی ‌که در اینجا آقای الف است نمیتواند بگوید که من انجام نمی دهم. باید برود و به عهدی که موصی برگردن وی گذاشته عمل کند.تنها در صورتی میتواند شانه خالی کند که در زمان زنده بودن موصی متوجه وصیت شده باشد و آن را با اظهارنامه ی رسمی یا هر روش دیگری صریحا رد کرده باشد.
در بحث وصیت تملیکی یک نکته ای هست.موصی تنها تا یک/سوم کل اموالش میتواند به نفع هر کس وصیت کند و بیشتر از این مقدار نیاز به تایید و تنفیذ وراث وی دارد.
وصیت کسی که خودکشی کرده هم بحث چالش برانگیزی دارد.ماده ی ۸۳۶ قانون مدنی میگوید اگر کسی به قصد خودکشی خود را مجروح یا مسموم کند اگر هلاک شود ،وصیت وی باطل است.یعنی به وصیت وی عمل نمی کنیم.ولی اگر از این عمل جان سالم به در ببرد،به وصیت وی عمل میکنیم.یعنی طرف زنده است ولی به وصیتش عمل می شود.
اگر طبق وصیتش باید بعد از مرگش مالی از اموالش به فلانی می رسید، حال که زنده است این تملیک انجام می شود،ولی اگر هلاک شود وصیت نامه اش باطل است.
این مجازات حقوقی ست برای فردی که خودکشی میکند.
بر خلاف تصور عوام که فکر میکنند میشود با وصیت یک یا چند نفر از ورثه را از ارث محروم کرد ماده ی ۸۳۷ قانون مدنی تکلیف را روشن کرده و گفته نمیشود به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه را از ارث محروم کرد.
موصی فقط میتواند تا یک/سوم از اموال خودش را به کسی که میخواهد تملیک کند،نمیتواند کسی را محروم کند.
و آخرین وصیت موصی معتبر است و وصیت های قبلی فاقد ارزش قانون است.

و در پایان از اینکه در خدمت شما بودم سپاسگزارم و تشکر می نمایم.